اگر بپذیریم که تغییر جزء لاینفک نظام‌های آموزشی است و تنها خود تغییر است که تغییر نمی‌کند، باید مواد خام اولیه تغییر را نیز برای دست‌اندرکاران نظام آموزشی تأمین کنیم، یکی از شیوه‌های مرسوم در این زمینه، توجه به بحث آموزش و پرورش تطبیقی است.
به همین منظور امروز در صفحه فرهنگ و آموزش، به طور مختصر، نظام آموزشی استرالیا در دوره ابتدایی را مرور کرده‌ایم. مؤلف در تألیف نوشته خود از یازده منبع داخلی و خارجی (که فهرست آنها در دفتر روزنامه موجود است) و نیز مشاهدات حضوری خود از مدارس استرالیا در سالهای 73 و 1374 / 1378 و 1379 و 1382 بهره برده است.
***
نظام آموزشی در استرالیا بر مبنای شش تا هفت سال ابتدایی، سه تا چهار سال آموزش متوسطه دوره اول و دو سال آموزش متوسطه دوره دوم و حداقل دو سال آموزش عالی است. طول مدت آموزش اجباری تا پانزده سالگی (در ایالت تاسمانی تا شانزده سالگی است) که مقارن پایان تحصیلات دوره اول متوسطه می‌باشد. در مجموع هدف از آموزش و پرورش در استرالیا پاسخگویی به نیازهای مختلف جامعه و اولویت دادن به نیازهای آموزشی مناطق آموزشی دور افتاده و محروم است.
آموزش ابتدایی
آموزش ابتدایی مرحله اول از دوره‌های اجباری در استرالیاست. با آن که آموزش قبل از سن شش سالگی اجباری نیست، ولی بیشتر اطفال در استرالیا آموزش خود را از سن پنج سالگی آغاز می‌کنند و در حدود هشتاد درصد آنها در مدارس دولتی و بقیه در مدارس غیردولتی ثبت نام می‌کنند. در بیشتر ایالت‌های استرالیا، یک کلاس آمادگی یا کودکستان در مدارس ابتدایی وجود دارد.
در سرزمین شمالی استرالیا یک مرحله گذر وجود دارد که ساختار ثابتی ندارد و کودکان هنگامی که آمادگی پیدا کنند، از این مرحله به کلاس اول ابتدایی وارد می‌شوند.
کودکان در ماه فوریه (بهمن ماه)در کلاس اول پذیرفته می‌شوند، ولی برخی از ایالت‌ها در نیمه سال نیز دانش‌آموز جدید می‌پذیرند و در سرزمین شمالی و ایالت جنوب ثبت نام پی در پی است و زمانی که دانش‌آموزی پنج سال تمام داشته باشد، از او ثبت نام به عمل می‌آید.
مدارس ابتدایی معمولاً مختلط هستند و تا سن دوازه تا سیزده سالگی دانش‌آموز قبول می‌کنند. تعداد دانش‌آموزان به طور متوسط سی نفر در کلاس است، ولی در نواحی روستایی به این میزان نمی‌رسد. هر دانش‌آموز به مدرسه محله خود می‌رود. پنج روز در هفته مدرسه‌ها دایر است و هر روز به سه تا چهار زنگ تقسیم می‌شود که در فاصله آنها وقت تفریح داده می‌شود. تدریس هر روز پنج ساعت طول می‌کشد که به دروس بیست تا سی دقیقه‌ای و ساعت‌های خاص ورزش و تربیت بدنی تقسیم می‌شود.
معمولاً هر کلاس توسط یک معلم اداره می‌شود که تمامی دروس منظور شده در برنامه تحصیلی را درس می‌دهد. در سالهای اخیر، تأکید بیشتری بر توجه به خصوصیات و نیازهای فردی دانش‌آموزان هنگام تدریس شده است و بدین جهت استفاده از روشهای نوین تدریس و کاربرد وسایل جدید کمک آموزشی، گسترش زیادی یافته است. دانش‌آموزان ابتدایی از یک برنامه تحصیلی عمومی پیروی می‌کنند که مواد آن عبارت است از: آموزش زبان، ریاضیات، علوم مقدماتی، موسیقی، هنر و کاردستی، بهداشت، تربیت بدنی و درس اخلاق یا آموزش دینی.
معمولاً در مدارس بزرگ، دانش آموزان برحسب سن پایه‌بندی می‌شوند. اما گرایشی هم وجود دارد که سازماندهی کلاسهای ابتدایی را به نحو دیگری انجام می‌دهد و دانش‌آموزان را با اختلاف دو تا سه سال سن به وسیله یک معلم تعلیم می‌دهند. برنامه درسی توسط وزارت آموزش و پرورش تدوین می‌شود، اما معلمان مجاز هستند که دروس را تعدیل و به تناسب علاقه و نیاز دانش‌آموزان آنها را مطرح کنند.
در پاره‌ای از مدارس پیشرو، زبان خارجی در دوره ابتدایی تدریس می‌شود. باید توجه داشت این ارقام کودکان ثبت نام شده در کلاس آمادگی، مدارس ابتدایی را در برنمی‌گیرد. عده این قبیل کودکان در سال مزبور 160000 نفر بوده است. مطابق نقشه شهرسازی، هر محله 80خانواری یک کودکستان یک واحدی دارد و اگر تعداد خانواده‌ها بیش از این باشد، کودکستان دو واحدی ایجاد می‌شود. برای هر کودکستان بین 1500 تا1800متر مربع زمین اختصاص می‌یابد و دولت هزینه ساخت و تجهیز اولیه و تأمین مربی و پرداخت بهای آب و برق و تلفن و گاز را برعهده می‌گیرد.
یکی از وظایف اصلی مدیر منطقه، برقراری ارتباط بین آموزش کودکستانی و آموزش ابتدایی است و نظارت بر این که روشهای آموزش کودکستانی مغایر با روشهای آموزش ابتدایی در زبان‌آموزی و ریاضی نباشد. به عبارتی یک ارتباط هماهنگ و توأم بین آموزش قبل از دبستان و آموزش ابتدایی وجود دارد.
آموزش باله و کوزه‌گری نیز برای غنی کردن تجارب آموزشی دانش‌آموزان به برنامه اضافه شده است. استفاده از تلویزیون، فیلم، ضبط صوت و دیگر امکانات کمک آموزشی کاربرد روزافزونی دارد. وقتی که پس از شش یا هفت سال تحصیل، آموزش ابتدایی خاتمه می‌یابد، کودک به صورت خودکار و بسیار غنی و با بار علمی کافی به مدارس متوسطه ارتقاء می‌یابد.
همان طور که گفته شد، نقش مدارس غیردولتی در آموزش و پرورش استرالیا قابل توجه است. تحولات هشت سال گذشته نشان می‌دهد که نسبت دانش‌آموزان ابتدایی در مدارس دولتی در سال 1992 حدود 8/80 درصد بوده است که این نسبت در سال 1998 به 4/76 درصد کاهش یافته است و در مقابل، سهم مؤسسات غیردولتی از 2/19 درصد به 6/23 درصد در سالهای یاد شده افزایش یافته است. برای روشن شدن چگونگی و صنعت گروه‌های مختلف مدارس غیردولتی در آموزش ابتدایی، آمار زیر ارائه می‌شود:
* تعداد کل دانش‌آموزان ابتدایی در استرالیا 1848967 نفر(100 درصد)
* دانش‌آموزان مدارس دولتی 1454881 نفر (69/78 درصد)
* دانش‌آموزان مدارس وابسته به کلیساهای انگلستان 19263 نفر (04/1 درصد)
* دانش‌آموزان مدارس وابسته به کلیساهای کاتولیک 331305 نفر (92/17 درصد)
* سایر مدارس غیردولتی 43518 نفر (35/2 درصد)
برنامه درسی دوره ابتدایی در استرالیا در قالب یک چارچوب کلی مصوب وزارت آموزش و پرورش، توسط مدرسه تدوین شده و به تأیید هیأت امنای مدرسه رسیده است. برنامه درسی شامل درسهایی در پرورش فردی و اجتماعی از قبیل: پرورش رفتار و خلقیات مطلوب فردی، تعاون و همکاری گروهی، چگونگی استفاده از اوقات فراغت، آگاهی بر جامعه مدرسه و آگاهی بر جامعه بزرگتر در برگیرنده مدرسه و شهر و کشور.
آموزش خواندن و نوشتن، آموزش زبان خارجی (فرانسه)، ریاضی و علوم اجتماعی ،تربیت بدنی شامل: آواز همراه با بازی، رقص محلی، ژیمناستیک، انواع ورزشها، آشنایی با اعضای بدن و شناسایی وظایف آنهاست.
بهداشت، هنر و کاردستی که موسیقی و انواع هنرها از جمله نمایش، نویسندگی، فن بیان و هنرهای موسوم را در برمی‌گیرد.
با آن که ارتقا به کلاس بالاتر به صورت عادی و برحسب سن انجام می‌گیرد، ولی پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان به طور مرتب ارزیابی می‌شود و از آزمونهای استاندارد که به وسیله خود معلمان طراحی می‌گردد، استفاده می‌شود. علاوه بر آن، در زبان انگلیسی و ریاضی آزمون استانداردی برای سنجش پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان در مقابل سطح عمومی دانش‌آموزان کشور به کار می‌رود.
در شروع هر سال تحصیلی، نشستی بین معلمان و والدین برگزار می‌شود که معلمان برنامه کار خود را تشریح می‌کنند و والدین را در جریان کار خود می‌گذارند. در طول سال تحصیلی نیز در گزارش کتبی برای خانواده ارسال و به دنبال آن، نشست دیگری با والدین برگزار می‌شود.
در اوقات دیگر سال نیز گاهی گزارش‌های خاصی برای خانواده فرستاده می‌شود و از حضور پدر و مادرها در مدرسه و تماس آنها با آموزگاران استقبال می‌شود.
برنامه تحصیلی هفتگی دانش‌آموزان در هفته 23 ساعت می‌باشد که به شرح جدول زیر موضوعات مختلف درسی در آن توزیع شده است.
هر زمینه شامل درسهایی به شرح زیر است:
* ادبیات: زبان آموزی، شنیدن، صحبت کردن، خواندن، نوشتن، کتابخانه، زبان فرانسه.
* تفحص: ریاضیات، علوم اجتماعی، علوم مذهب و جلسات جمعی
* خلاقیت: هنر، کاردستی، موسیقی، نمایش، هنرهای ظریف، بیان و...
* بدنی: تربیت بدنی، ورزش و بهداشت.
